Hoe HSK vragenlijsten gebruikt in de behandeling

Meten is weten
“Ik maak gebruik van ROM vanuit het simpele principe: meten is weten. Als professional willen we een cliënt allemaal zo goed mogelijk helpen. Maar wat is goed? Hoe weet je of je samen op de goede weg bent, als je van tevoren geen doelen hebt opgesteld en tijdens de behandeling niet regelmatig checkt of de route naar de doelen nog wel klopt? We weten dat het voor gezonde mensen al lastig is om objectief te oordelen over hoe men zich voelt, laat staan als er sprake is van psychische klachten en men geneigd is alles wat donkerder in te schatten.”

Focus in de behandeling
“Het helpt mij als professional om elke vijf sessies uitgebreid stil te staan bij wat er tot nu toe gedaan is, wat het effect hiervan is en wat dit betekent voor onze koers richting de einddoelen. Het helpt mij om focus te houden binnen de behandelingen en niet in de verleiding te komen van ‘aanpakken wat op tafel komt’, maar juist gestructureerd te blijven werken aan duurzame verandering.”

Algemene én klacht specifieke vragenlijst
“We gebruiken standaard de SQ 48 en de WAV. Deze tweede vragenlijst is bedoeld om het therapeutisch contact in kaart te brengen en te toetsen of er nog overeenstemming is over taken en doelen. Met andere woorden: is de cliënt nog steeds samen met de therapeut onderweg naar de behandeldoelen of is de cliënt wellicht om een bepaalde reden op onderdelen afgehaakt?”

“Daarnaast zijn er standaard klacht specifieke vragenlijsten voor elke stoornis, zoals de QIDS bij depressie of de Ybocs bij OCS. Ik vind het heel zinvol om naast een algemene klachtenlijst ook een klacht specifieke vragenlijst af te nemen. Het veranderen van patronen om klachten te laten afnemen vraagt veel van cliënten. Een verbetering op algeheel klachtenniveau is daardoor niet altijd direct zichtbaar, maar vaak wel al terug te zien op de klacht specifieke vragenlijst. Deze verbetering zichtbaar maken voor een cliënt geeft vaak een positieve boost om door te gaan met het veranderproces, ook al is er op algeheel klachtenniveau nog geen reductie zichtbaar.”

Vragenlijsten als ondersteuning van de behandeling
“De standaard vragenlijsten worden om de vijf sessies automatisch verzonden, de klacht specifieke vragenlijsten verstuurt de behandelaar zelf. We bespreken met de cliënt dat er weer een evaluatiemoment is, waarbij we bekijken wat het effect is van de behandeling tot nu toe; in hoeverre dit overeenkomt met de beleving van de cliënt en we stellen opnieuw scherp waar we de komende sessies mee aan de slag gaan. Zien dat er sprake is van vooruitgang of verandering werkt motiverend, zowel voor cliënt als therapeut. Als dit uitblijft, is dat ook interessant en juist een reden om met elkaar in gesprek te gaan, om te verklaren waardoor verbetering uitblijft. Vooral om te onderzoeken of er wellicht iets aangepast moet worden bij de cliënt of de behandelaar. Zo voorkom je dat je te lang doorgaat met iets wat geen effect geeft.”

Met collega’s leren van vragenlijsten
“Eens per vier weken wordt de caseload van iedereen doorgenomen, we zoomen dan vooral in op casussen waar verbetering uit- of achterblijft. We maken hierbij gebruik van een gestandaardiseerd document, dat alle voor de hand liggende redenen voor het uitblijven van verbetering uitvraagt. Het document biedt een handvat om nog scherper vast te stellen wat er gebeurt in de behandelkamer, om de therapeut uit een mogelijke tunnelvisie te halen. Daarnaast vindt er binnen onze organisatie regelmatig wetenschappelijk onderzoek plaats, waarbij we gebruik maken van geaggregeerde informatie uit vragenlijsten. Uiteraard alleen als cliënten hier toestemming voor hebben gegeven.”

Vragenlijsten helpen de patiënt
“Voor cliënten is het prettig dat tastbaar wordt gemaakt wat er veranderd is. Herstel gaat altijd langzamer dan een cliënt wil en juist subtiele veranderingen zijn belangrijk voor een patiënt om te zien. Cliënten vinden het soms lastig om die vragenlijsten telkens weer in te vullen, maar door ze nauw bij het traject te betrekken en er uitgebreid bij stil te staan, verdwijnt die weerstand snel. We bekijken samen met de cliënt de uitkomsten op het scherm en weten zo samen waar we het over hebben.”

ROM vergt tijd en levert nog meer tijd op
“ROM kost tijd, maar het levert nog meer tijdswinst op. Het voorkomt dat je door blijft gaan met ineffectieve interventies of met een cliënt die eigenlijk niet gemotiveerd genoeg is. Ook bewaakt het de focus binnen een behandeling zodat je aan een duurzame verandering werkt.

Het bespreken van vragenlijsten neemt volgens anderen wellicht tijd weg van onderwerpen waar het echt om zou moeten gaan in therapie, en inderdaad is in sommige trajecten het aantal minuten beperkt. Echter, hoe bepaal je over welke onderwerpen het zou moeten gaan, als je niet weet hoe de behandeling ervoor staat? Als je niet kijkt naar het effect van de tijd die je aan bepaalde onderwerpen hebt besteed?”

ROM houdt mij scherp op toepassen van juiste interventie
“Mijn grootste frustratie is cliënten in behandeling krijgen die al jaren medicatie slikken, zonder dat de vraag wordt gesteld of de dosering nog juist en wat het effect nog is. De cliënt blijft de medicatie vaak gewoon slikken, omdat het al jaren zo gaat en niemand ernaar vraagt. ROM voorkomt dat je als therapeut doorgaat op dezelfde weg zonder dat je je afvraagt of de interventie wel past bij de cliënt en het juiste effect teweegbrengt. We hebben de verantwoordelijkheid om onze cliënt de best mogelijke zorg te bieden, dan is het van belang om inzicht te hebben in het effect van onze zorg, voor cliënten en ook voor onszelf.”

Over HSK en Hanneke
HSK is een instelling die zich richt op ambulante behandeling van de meest veelvoorkomende psychische stoornissen, middels cognitieve gedragstherapie. De organisatie houdt zich al lange tijd bezig met de inzet van ROM. Al sinds haar start bij HSK, 15 jaar geleden, werkt Hanneke met ROM-vragenlijsten, als regiebehandelaar en teamleider motiveert zij ook haar collega’s om ROM in te zetten. Haar jarenlange ervaring met ROM heeft haar overtuigd van de voordelen van ROM.  In het belang van de juiste zorg voor de patiënt wenst zij dat nog meer professionals en instellingen het belang van ROM-vragenlijsten inzien.

Bekijk alle vragenlijsten voor de ggz in de Bibliotheek.