Nieuw meetinstrument voor welbevinden bij gerontopsychiatrie

De nieuwe Laurens Well-being Inventory for Gerontpsychiatry (LWIG) is een vragenlijst die het welbevinden van mensen met gerontopsychiatrische problematiek in kaart brengt. De vragenlijst geeft inzicht in het welbevinden op verschillende domeinen: fysiek welbevinden, psychologisch welbevinden (affect en eigenwaarde) en sociaal welbevinden (positieve en negatieve sociale ervaringen en gemeenschappelijk leven). Wij spraken met Elja van der Wolf, psycholoog/onderzoeker bij Laurens, zij heeft de vragenlijst ontwikkeld en is gepromoveerd op dit onderwerp. Elja deed onderzoek naar het welbevinden in de gerontopsychiatrie en ontwikkelde twee nieuwe vragenlijsten. De LWIG is al beschikbaar.

Weinig onderzoek welbevinden gerontopsychiatrische verpleeghuisbewoners.
“Ik ben begonnen met het promotietraject, omdat ik me samen met een collega verdiepte in de doelgroep gerontopsychiatrische verpleeghuisbewoners. Toen werd duidelijk dat naar deze doelgroep en de zorg voor deze doelgroep heel weinig onderzoek is gedaan. In de verpleeghuiszorg is goed welbevinden en het behoud hiervan één van de kerndoelen en juist bij deze doelgroep was onze verwachting dat het welbevinden gemiddeld genomen niet zo hoog zou zijn. Dat maakte het onderzoek hiernaar voor ons des te belangrijker Toen ik ging zoeken in de literatuur bleek ook dat er nog geen gevalideerde manier was om het welbevinden bij deze groep te meten. Daarom ben ik bij het begin begonnen, met de ontwikkeling van een vragenlijst naar welbevinden, speciaal voor de gerontopsychiatrie.”

Doelgroep specifieke vragenlijst
“Er zijn veel vragenlijsten voor het meten van welbevinden, sommige meer algemeen, sommige ook voor specifieke doelgroepen. Voor de gerontopsychiatrie hebben we een eigen vragenlijst gemaakt, omdat we wilden dat de vragenlijst specifiek ingaat op de levensomstandigheden van deze doelgroep. De vragen hebben dus betrekking op de verpleeghuissetting en zijn eenvoudig te beantwoorden met simpele antwoordschalen, zodat ook mensen met enige cognitieve schade de vragen kunnen beantwoorden

In grote lijnen spelen voor het welbevinden van deze mensen dezelfde elementen een rol als voor iedereen. Ook voor deze doelgroep kan je het welbevinden indelen in een fysiek, sociaal en psychologisch element. Maar hoe dit verder wordt ingekleurd, bleek in deze doelgroep net anders dan in de ‘algemene bevolking’.”

Andere vragen voor deze doelgroep
“Een aantal vragen zijn specifiek van toepassing in de verpleeghuissetting. Bijvoorbeeld: ‘Hoe vaak voelde u zich op uw plaats tussen de andere bewoners?’ of: ‘Hoe vaak werd u op een prettige manier verzorgd?’ Er zijn ook vragen die voor iedereen van belang zijn als het gaat om welbevinden, zoals: ‘Hoe vaak voelde u zich ontspannen?’ Of: ‘Hoe vaak voelde u zich eenzaam?”

Gebruik van de vragenlijst in de praktijk
“De vragenlijst is op verschillende manieren in te zetten. Ik heb zelf de voorkeur om de vragenlijsten te gebruiken als voorbereiding op de jaarlijkse of halfjaarlijkse MDO’s. Op die manier heb je ook multidisciplinair de gelegenheid om de uitkomsten van de vragenlijst te bespreken. Het kan inzicht geven in hoe de bewoner zich op dat moment voelt. Dit wordt ingedeeld in verschillende factoren en kan zo ook aanleiding geven voor het stellen van doelen binnen die factoren. Als een bewoner bijvoorbeeld laag scoort op ‘eigenwaarde’ of ‘gemeenschappelijk leven’, kan je specifiek op die factor doelen opnemen in het zorgplan en daarmee aan de slag gaan. Als een half jaar later de vragenlijst opnieuw wordt afgenomen krijg je een inkijkje in hoeverre het gelukt is hierin te verbeteren.”

Vragenlijst vooral geschikt voor patiënten in verpleeghuissetting
“De vragenlijst is alleen gevalideerd voor gerontopsychiatrische verpleeghuisbewoners, maar is bijvoorbeeld ook geschikt voor mensen die op somatische grond zijn opgenomen in het verpleeghuis. Voor een klinische setting vind ik het minder geschikt omdat deze setting te veel afwijkt van de verpleeghuissetting. Een tijdelijke opname kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat het belang van de relatie met de zorg en groepsgenoten minder centraal staat dan in het verpleeghuis.”

Patiënt ervaring met vragenlijst
“Het afnemen van de vragenlijsten bij de gerontopsychiatrische verpleeghuisbewoners was erg bijzonder. Je krijgt in korte tijd een duidelijk beeld van het leven van deze mensen en hoe ze zich voelen, over zichzelf, hun gezondheid en hun leven in het verpleeghuis met alle mensen om hen heen. Soms was het wel aangrijpend, mensen hebben niet altijd een makkelijk leven (gehad). Je komt ook juist veel veerkracht, dankbaarheid en humor tegen.”

Leren van LWIG-vragenlijst en inzicht in subschalen met GGZ Dataportaal
Naast het gebruik van de LWIG-vragenlijst als hulpmiddel in de verpleging kan de geaggregeerde informatie van deze vragenlijst worden ingezet om het gesprek over kwaliteit te ondersteunen en om van te leren. In GGZ Dataportaal kunnen proces- en patiëntkenmerken worden gebundeld en gekoppeld aan uitkomstinformatie, zo wordt inzichtelijk hoe een behandeling bij een specifieke groep patiënten werkt. Hierbij kunnen zowel de domeinscores als de subschaal scores van de LWIG-vragenlijst op geaggregeerd niveau in GGZ Dataportaal worden weergegeven. Wil je hier meer over weten neem dan contact op met Cynthia Waanders-Peperkamp.

De LWIG- vragenlijst is vrij beschikbaar in de Bibliotheek (zoek op “LWIG”).  Download de LWIG-vragenlijst hier direct.