Eleos ontwikkelt vragenlijst over hoop, zingeving, geloof en identiteit
Routine Outcome Monitoring (ROM) is een methode waarbij periodiek metingen worden gedaan, in de vorm van vragenlijsten ter ondersteuning van de evaluatie van het herstelproces van de patiënt. We spreken met zorgorganisatie Eleos over hoe zij voor hun christelijke cliënten een vragenlijst ontwikkelden om existentieel herstel te meten.
Vragenlijsten tijdens de behandeling
Nathalie de Boer, psycholoog bij Eleos in Goes: ”Onze cliënten vullen ROM-vragenlijsten standaard in bij intake. Bij het eerste gesprek met de cliënt kunnen we dan direct bespreken wat het klachtniveau is en op welke gebieden de klachten spelen. Tijdens de behandeling nemen we de vragenlijst ook af zodat we samen met de cliënt kunnen bekijken hoe het met de klachten staat. Net sprak ik nog een cliënt en we keken samen naar de uitkomsten van de door haar ingevulde vragenlijst. Het was geruststellend en motiverend voor haar om haar klachtafname in een grafiek te zien. Soms ben je vergeten waar je vandaan komt en door je eigen ontwikkeling te zien, is de cliënt zich meer bewust van hoe goed het al gaat in vergelijking met een aantal maanden geleden.”
Herstel georiënteerde zorgvisie bij Eleos
Prof. dr. Hanneke Schaap-Jonker, rector Kennisinstituut christelijke ggz van De Hoop en Eleos, bijzonder hoogleraar klinische godsdienstpsychologie Vrije Universiteit van Amsterdam: “Binnen Eleos werken we vanuit een herstelgeoriënteerde zorgvisie. Naast klinisch herstel willen we ook weten of onze cliënten op existentieel gebied herstellen. Met existentieel herstel bedoelen we: hoe sta je in het leven, hoe verhoud je je tot jezelf en de mensen om je heen, hoe verhoud je je tot God, hoe zie je de toekomst. Het gaat dus over hoop en zingeving, geloof en identiteit. Dat vinden wij een wezenlijk onderdeel van het herstel van onze cliënten en het is breder dan alleen religie. We wilden dit ook kunnen meten en daarvoor hebben we een vragenlijst ontwikkeld.”
Ontwikkeling vragenlijst Existentieel Herstel
Hanneke Schaap-Jonker: ”Vanuit de nieuwe zorgvisie wilden wij ook een goede en betrouwbare vragenlijst om hoop/zingeving, geloof en identiteit te meten. Om tot een nieuwe valide Existentieel Herstel (EH)-vragenlijst te komen hebben we twee gangbare, valide instrumenten gecombineerd: de Eigen-Wijsheidschaal uit de Nederlandse Empowermentvragenlijst voor het meten van hoop/zingeving en identiteit én de Vragenlijst Godsbeeld voor het meten van geloof. Daarnaast hebben we een aantal vragen toegevoegd, zoals of een patiënt ondersteuning ontvangt van mensen uit hun kerk of geloofsgemeenschap. Dit heeft geleid tot de huidige ROM-EH, een vragenlijst met 25 items geschikt voor klinisch gebruik. We nemen deze vragenlijst nu af bij de intake en vervolgens elke drie maanden én we bespreken deze met onze cliënten. We bekijken de uitkomsten ook op organisatieniveau en zetten dit in voor wetenschappelijk onderzoek, om onze zorg te verbeteren.”
Gebruik EH-vragenlijst tijdens de behandeling
Nathalie de Boer: ”Tijdens de behandeling geeft het mij meer inzicht in de patiënt én het helpt het geloof bespreekbaar te maken. Ik ervaar het gebruik van ROM-vragenlijsten als grote meerwaarde omdat je zaken als geloof, ernst van de klachten, achtergrond en wat er speelt bij de cliënt makkelijker bespreekt aan de hand van de ingevulde vragenlijst. Samen lopen we de antwoorden door en staan stil bij bepaalde antwoorden, cliënten voelen zich meer gehoord. Christelijke patiënten kunnen bijvoorbeeld worstelen met het feit dat ze boos zijn op God, omdat ze vinden dat boos zijn op God niet mag. Het lucht dan erg op als we dat bespreekbaar maken. Zonder de ingevulde vragenlijst is dat moeilijker.
Patiënt en professional motiveren
Hanneke Schaap-Jonker: “We hebben aandacht besteed aan de implementatie en zijn voortdurend met onze medewerkers in gesprek over het nut deze nieuwe vragenlijst. Er is een uitgebreide handleiding ROM-EH beschikbaar en in ons interne opleidingsplan gaat een module over het inzetten van de ROM-EH in de behandeling. Daar hoort ook materiaal voor een teambespreking bij met casuïstiek. De ROM-EH wordt nu door bijna iedere cliënt elke drie maanden ingevuld.
Nathalie de Boer: “Ook heeft onze portefeuillehouder kwaliteit met ons team de handleiding doorgenomen en alles uitgelegd, dit hielp ons de toegevoegde waarde van het gebruik van de ROM existentieel herstel te zien. Het bespreken van de vragenlijst tijdens de behandeling motiveert de cliënt ook om de vragenlijst echt in te vullen, omdat ze weten dat de lijst ook echt besproken wordt. Als behandelaar krijgen wij een seintje als een vragenlijst niet is ingevuld, zodat wij dit ook zelf aan de cliënt kunnen vragen alsnog te doen. Het is heel prettig de vragenlijst al bij de start van de behandeling te kunnen gebruiken. Dan start je sneller en met de vragenlijst sta je gelijk goed voorgesorteerd om geloof en zingeving aan de orde te stellen.”
ICT rondom ROM-vragenlijsten
Hanneke Schaap-Jonker: “Samen met de verantwoordelijke collega van ICT en onze geneesheer-directeur hebben we bepaald hoe we goed en systematisch konden ROMmen. Zowel het belang van ROM in de behandeling, de zorgkwaliteit, het gebruik hiervan voor wetenschappelijk onderzoek om te leren en verbeteren, alsook de technische uitvoerbaarheid stonden centraal. Alle drie zagen we de relevantie van dit project en dat zorgde ervoor dat we het samen goed konden regelen. Dat was echt een heel leuk proces.”
Bekijk deze vragenlijst in de Bibliotheek.
Bekijk alle vragenlijsten voor de ggz in de Bibliotheek.
Meer info over de Vragenlijst Godsbeeld vind je via de website van Hanneke Schaap-Jonker. Meer info over de Eigen Wijsheidsschaal en de Nederlandse Empowerlijst vind je via de website van Trimbos.